1-İkinci Yeni Şiir Akımının Özellikleri
- İkinci
Yeni, 1950'den sonra Garip'e karşı doğmuş bir harekettir.
- Garip
şiiri, Varlık dergisinde Orhan Veli ve iki arkadaşının bir arada
yayımladıkları şiirle hemen hemen aynı anda başlayıvermişti. İkinci Yeni
şiirinde böyle bir iş birliği de eş zamanlılık da söz konusu
değildir.1950'lerin başlarında "Yeditepe" ve "Pazar
Postası" gibi dergilerde birbirinden habersizce şiir yayımlayan
şairler arasında görülen ortaklık İkinci Yeniyi ortaya çıkarmıştır.
- İkinci
Yeni, Garipçilerin aksine ilk dönem şiirlerinde de birbirlerinden çok
farklı olan ve bir manifesto çevresinde toplanmamış şairlerin tek tek
arayış ve sezgileriyle orada burada dağınık uçlar vermiş, sonra sonra
benzerlikleri dolayısıyla özellikleri belirtilmeye, kurallara bağlanmaya
başlanmıştır.
- İkinci
Yeni'nin isim babası 1956'da Pazar Postası'nda yazdığı bir yazıyla
eleştirmen Muzaffer İlhan Erdost olur.
- İkinci
Yeniciler I. ve Il. Dünya Savaşlarının ortaya çıkardığı bunalımdan dolayı
ortaya çıkan dadaizm, sürrealizm ve varoluşçuluk gibi akımlardan
etkilenmişlerdir.
- Garipçilerden
olan Oktay Rifat da Perçemli Sokak
kitabıyla İkinci Yeni hareketine uygun şiirler yazmıştır. Kemal Özer ve Ülkü Tamer gibi şairler de
başlangıçta İkinci Yeni'den etkilenmiştir.
- İkinci
Yeniciler; Söz sanatlarına, alışılmamış bağdaştırmalara yer vermişlerdir.
- Şiir
işçiliğine önem vermiş, şiirin biçimine öncelik tanımışlardır.
- Şiirde
kullandıkları sözcükleri, sözcüklerin Türkçe olup olmamasına göre değil,
çağrışım yüküne, geçmişine bakarak seçmişlerdir.
- Şiirde
hayal gücüne ağırlık vermişlerdir.
- Dilin
alışılmış kalıplarını yıkmaya çalışmışlardır.
- Bireyin
yalnızlığı ve bunalımını yansıtmışlardır.
- Çağrışımlarla
dolu estetik bir şiir dünyaları vardır. Şairlerin kendilerine has bir
biçemleri (üslup) vardır.
- Garip
şiirindeki hikaye ögesini genel olarak dışlamışlardır.
- Bilinçaltını
yansıtmaya çalışmışlar, şiirde aklın, ahlaki kaygıların, her türlü
sınırlamanın dışında bir anlayış sergilemişlerdir.
- Uyaktan
ölçüden uzak durmuş, serbest şiirler yazmışlardır.
- Garip
şiirindeki akılcılığın karşısına akıl dışı imgelere yer vermişlerdir.
- Şiirle
her şeyi söyleyebilmeyi, ifade edebilmeyi amaçlamışlardır.
- Kendinden
sonraki kuşakları imge anlayışı ve anlam bakımından etkilemiş bir
harekettir.
- Garip
ve toplumcu gerçekçilerin şiirleri gibi
kolayca anlaşılabilen bir şiir yazmışlardır.
- Sözcükleri
ilk anlamlarının dışında yan ve mecaz anlamlarıyla
kullanmışlardır.
- Hiç
duyulmamış, yeni sözcükler oluşturmuşlardır. (Örneğin
"üvercinka", "mısırkalyoniğne" vb.) Günlük konuşma
dilinin yapısında bilinçli bozmalar yapmışlar, söz dizimini
zorlamışlardır.
- Garip
şiiri gibi halk şiirinden ve folklorik ögelerden
yararlanmayı özgünlüğü zedeleyeceği için doğru bulmamışlardır.
- Şiir
yazarken bir "konu"yu anlatmayı amaçlamazlar, şiir yazıldıktan
sonra anlamların açığa çıkacağını savunmuşlardır.
II. YENİ - TEMSİLCİLER
Ece Ayhan (1931-2002)
Eserleri:
- Şiir: Kınar
Hanım’ın Denizleri, Bakışsız Bir Kedi Kara, Ortodoksluklar, Devlet ve
Tabiat, Yort Savul (Toplu Şiirler), Zambaklı Padişah, Çok Eski Adıyladır,
Sivil Şiirler, Son Şiirler
İlhan Berk (1918-2008)
Eserleri:
- Şiir: Güneşi
Yakanların Selamı, İstanbul, Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şarkısı Köroğlu,
Galile Denizi, Çivi Yazısı, Otağ, Mısırkalyoniğne, Âşıkane, Taşbaskısı,
Şenlikname, Atlas, Kül, İstanbul Kitabı, Kitaplar Kitabı, Deniz Eskisi
(Şiirin Gizli Tarihi’ni de içerir.), Delta ve Çocuk, Galata, Güzel Irmak,
Pera, Dün Dağlarda Dolaştım Evde Yoktum, Avluya Düşen Gölge, Şeyler Kitabı
Ev, Çok Yaşasın Sayılar…
Cemal Süreya (1931-1990)
Eserleri:
- Şiir: Üvercinka,
Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Sevda Sözleri, Sıcak Nal, Güz Bitiği
Turgut Uyar (1927-1985)
Eserleri:
- Şiir: Arz-ı
Hal, Türkiye’m, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Tütünler Islak, Her
Pazartesi, Divan, Toplandılar, Kayayı Delen İncir, Dün Yok mu, Büyük Saat
Sezai Karakoç (1933-…)
Eserleri:
- Şiir: Hızır’la
Kırk Saat, Taha’nın Kitabı, Gül Muştusu, Körfez, Şahdamar, Sesler, Zamana
Adanmış Sözler, Ayinler, Çeşmeler, Leyla ile Mecnun, Ateş Dansı, Alın
Yazısı Saati, Monna Rosa, Karayılan, Gün Doğmadan (Şiirlerin
Toplu Basımı)
Edip Cansever (1928-1986)
Eserleri:
- Şiir: İkindi
Üstü, Dirlik Düzenlik, Yerçekimli Karanfil, Umutsuzlar Parkı, Petrol,
Nerde Antigone, Tragedyalar, Çağrılmayan Yakup, Kirli Ağustos, Ben Ruhi
Bey Nasılım, Sevda ile Sevgi, Şairin Seyir Defteri, Bezik Oynayan
Kadınlar, Oteller Kenti
2-İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir
(1960-1980)
|
1960 sonrasında kimi
şairler kendilerini "toplumcu" ilan etmişler ve bu bakış açısıyla
şiirler yazmışlardır.
Toplumcu gerçekçi
şairler, Marksist felsefeyi benimsemişler; halkın sorunlarını, acıları,
sıkıntıları anlatan; karamsarlık yerine halka umudu, yaşama direncini
aşılayan şiirler yazmışlardır.
1960 kuşağı şairleri,
1961 anayasasının sağladığı bir özgürlük ortamı içerisinde, Nâzım
Hikmet'in kitaplarının yayımlanmasının serbestleştiği, güncel, düşünsel,
siyasal dergilerin yoğun olarak yayımlanabildiği ve gündemi belirlediği bir
ortamda, dünyadaki "özgürlük hareketleri"nin etkisi altında
biçimlenmişlerdir.
"Yeni Gerçek",
"And", "Halkın Dostları", "Militan" gibi
dergiler etrafında toplanan şairler şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu
dergilerde açıklamaya çalıştılar. Başlangıçta kendileri de etkilenmekle
birlikte, kapalı, soyut, imgeli İkinci Yeni
şiirini eleştirmişlerdir. Bunda dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi
60'ların ikinci yarısından itibaren yaygınlaşan politik hareketliliğin etkisi
vardır.
Marksist felsefeyi
benimseyen, toplumcu gerçekçi (sosyalist gerçekçi) bir bakış açısıyla şiirler
yazan şairlerden Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe ve Özkan Mert,
1969'da Ant dergisinde "Toplumcu Genç Şairler Savaş Açıyor"
başlıklı söyleşiyle İkinci Yeni şiirine
karşı çıkmış ve toplumcu bir şiir anlayışını savunmuşlardır. Bu şairlerin
anlayışları 70'li yıllara da genel olarak hâkim olmuştur. 70'lerde folklorik
öğelere de yönelinmiştir. Şairler daha çok sosyal yaşamı, güncel politikayı
konu edinen, yerleşik düzeni yeren, halkın ve işçi sınıfının sorunlarını
politik bir bakışla ortaya koymaya çabalayan şiirler yazmışlardır.
|
İkinci Yeni Sonrası Toplumcu
Şiir Anlayışının Temsilcileri:
1950'den 1980'e uzanan dönemde;
Eserleri- Şiir:
Geceleyin
Bir Koşu (1966),
Evet
İsyan (1969),
Cinayetler
Kitabı (1975),
Şiirler
1962-74 (1980),
Şiir
Kitabı (1982),
Celladıma
Gülümserken (1984),
Erbain
(1987),
Bir
Yusuf Masalı (2000).
Of
Not Being A Jew (2005)
gibi şairleri sayabiliriz.
|
İkinci Yeni Sonrası
Toplumcu Şiirin Özellikleri:
• İkinci Yeni şiirinin aksine "umut ve yarına inanç,
direnme ve isyan" konuları şiire hâkimdir.
• Şairler kendilerini toplumun sözcüsü olarak görmüşlerdir.
• İkinci Yeni Şiiri'nin aksine açık anlatım tercih
edilmiştir.
• Şiirde şekil unsurlarından çok içeriği, anlamı
önemsemişlerdir.
• Sosyal temaları daha etkileyici hale getirmek için
"slogan" üslubundan yararlanılmıştır.
• Şiir, toplum bilincini uyaran ve toplumu dönüştüren
bireysel bilincin sesidir.
• Şiir, sosyal ve politik sorunlar karşısında bireyin
eleştirel duruşunu ve özgürlük arayışını yansıtmalıdır.
Toplumcu Şiiri savunan
şairlerde; 1940 toplumcuları ve Nazım Hikmet, Namık Kemal, Tevfik Fikret ve
Mehmet Akif gibi şairler arasında şiire toplumsal bir görev yükleme bakımından
bir ortaklık söz konusudur.
3-1980 Sonrası Şiirin Özellikleri:
- Bu
dönem şairleri birlikte dergiler çıkarmışlardır.
- 1980
şairleri için ortak bir anlayıştan çok, grupların ve kişilerin ayrı ayrı
şiir anlayışlarından söz edilebilir.
- Yazko
Edebiyat, Üç Çiçek, Şiiratı ve Sombahar gibi dergiler bu dönemde
etkilidir.
- İkinci
Yeni Sonrası Toplumcu Şiirde olduğu gibi ideolojiyi şiirlerinde öncelikli
bir öğe olarak görmemişlerdir.
- Düz
yazıya yaklaşan bir üslupla, anlatmaya imkan veren temaları da şiirlerinde
işlemişlerdir.
- İmge
anlayışlarında uzak çağrışımlara önem vermeleri bakımından İkinci Yeni’yle
yakınlıkları vardır.
1980 Sonrası Şiirin Önemli Temsilcileri
Eserleri-Şiir:
Elinden Tutun Günü (1983)
Ağustos Dehlizleri (1985)
Sudaki Anka (1990)
Oda Müziği (1992)
İhanet Perisinin Soğuk Sarayı (1995)
Büyü Bitti(2000)
Her Şey Bir Mevsim (2006)
Öncesi ve Sonrası (2012)
Yedi Kitaptan Seçtiklerim (2012)
- Haydar Ergülen,
- Enver Ercan,
- Lâle Müldür,
- Osman Hakan A.,
- İhsan Deniz,
- Oktay Taftalı,
- Ahmet Erhan,
- Metin Celâl,
- Necat Çavuş,
- Seyhan Erözçelik,
- Şavkar Altınel,
- Salih Bolat,
- Metin Cengiz,
- Roni Margulies,
- Ali Günvar,
- Adnan Özer,
- Hüseyin Atlansoy,
- Vural Bahadır Bayrıl,
- Arif Ay,
- Sunay Akın ve dönemin sonlarında
- Küçük İskender,
- Birhan Keskin gibi isimler öne
çıkanlardır.
No comments:
Post a Comment